İçindekiler
TogglePOS CİHAZI FİŞLERİ VE GİRİŞ VE YOLCU TAŞIMA BİLETLERİ VE BENZERİ BELGELER HAKKINDAKİ VERGİ CEZALARI (ÖZEL USULSÜZLÜK CEZASI VUK 353/2)
Vergi Suçları Hakkında Genel Açıklama
Vergi suçları ve bu suçların cezaları 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kanunda hem idari nitelikte sadece para cezası gerektiren suçlar hem de adli nitelikte hürriyeti bağlayıcı mahkumiyet gerektiren suçlar bulunmaktadır. Buna göre kanunda düzenlenen idari nitelikteki vergi suçları; vergi zıyaı suçu, usulsüzlük suçu ve özel usulsüzlük suçu olmak üzere üç başlık altında toplanmışken adli nitelikteki vergi suçları ise; kaçakçılık, vergi mahremiyetinin ihlali ve mükelleflerin özel işlerini yapma suçu olmak üzere üç başlık altında toplanmıştır.
Suçun Hukuki Niteliği
Pos cihazı fişleri, giriş biletleri, yolcu taşıma biletleri gibi bazı belgeler ile ilgili suçlar özel usulsüzlük hallerinden biri olup 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 353. Maddesinin 2. Fıkrasında düzenlenmiştir. Maddeye göre aşağıda açıklanan belgelerin düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının, düzenlenen belgelerin aslı ile örneğinde farklı meblağlara yer verildiğinin, gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin veya elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekirken Maliye Bakanlığınca belirlenen zorunlu haller hariç olmak üzere kâğıt olarak düzenlendiğinin tespiti ya da belgelerin düzenlenmemiş sayılması hallerinde her bir belge için belirli bir miktar ceza kesilir. Kesilecek cezalar hem tek seferde kesilebilecek toplam ceza miktarı bakımından hem de bir takvim yılı içerisinde kesilebilecek toplam ceza miktarı bakımından sınırlamaya tabi tutulmuştur.
İşbu madde uyarınca kesilecek cezalar her sene değişmekte olup 544 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde yayınlanmaktadır. Günümüz itibariyle her bir belge için 2.200 TL tutarında ceza kesilirken, her bir belge nevine ilişkin her bir tespit için kesilebilecek toplam ceza 110.000 TL’yi, bir takvim yılı içerisinde kesilebilecek toplam ceza ise her bir belge nevine 1.100.00 TL’yi aşamayacaktır.
Bu Suçun Oluşmasına Sebebiyet Verecek Belgeler Nelerdir?
İlgili belgeler direkt suçun açıklandığı kanun maddesinde sayılmış olup bu belgeler; elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekenler de dâhil olmak üzere, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi ile Maliye Bakanlığınca düzenlenme zorunluluğu getirilen belgelerdir.
Perakende Satış Vesikası: Fatura kullanma mecburiyetinde bulunanların fatura vermek zorunda olmadıkları satışlar ve işlerin bedelleri aşağıdaki vesikalardan biri ile tevsik olunur.
- Perakende satış fişi,
- Ödeme kaydedici cihaz fişi, (Pos cihazı fişleri)
- Giriş ve yolcu taşıma biletleri.
Sevk İrsaliyesi: Bir malın satıcı veya alıcı tarafından teslim yerine taşınması veya taşıttırılması sırasında ilgilisine göre alıcı veya satıcı tarafından düzenlenmesi gereken belgedir. Bir mükellefin kendi şubeleri arasında taşıma yapması da sevk irsaliyesi düzenlenmesini gerektirir.
Not: Tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın aldıkları malları kendilerinin taşıması veya taşıttırılması durumunda, ürünün fatura veya perakende satış vesikasının bulunması şartıyla sevk irsaliyesi aranmaz.
Taşıma İrsaliyesi: Taşıma irsaliyesi düzenleme mecburiyetinde olanlar ücret karşılığı mal taşıması yapanlardır. Eşya nakliyatı yapan bütün gerçek ve tüzel kişiler sürücünün adı, soyadı, aracın plakası numarasının da bulunduğu taşıma irsaliyesi düzenlemek zorundadır.
Yolcu Listesi: Şehirlerarası yolcu taşıması yapan ve yolcu taşıma bileti kesmeye mecbur olan mükellefler, taşıtların her seferi için müteselsil seri ve sıra numaralı ve oturma yerlerini planlı şekilde gösteren iki nüsha yolcu listesi düzenlerler ve bu listenin bir nüshasını sefer sonuna kadar taşıtta ve diğer nüshasını işyerinde bulundururlar. Yolcu taşıma biletlerinin komisyoncu veya acente tarafından kesilmesi durumunda yolcu listeleri üç nüsha olarak düzenlenir ve biri komisyoncu veya acentede kalır.
Müşteri Listesi: Otel, motel ve pansiyon gibi konaklama yerlerinin, odalar, bölmeler ve yatak planlarına uygun olarak günlük müşteri listeleri düzenlemek ve işletmede bulundurmak mecburiyetindedirler.
Suçu Oluşturan Fiiller Nelerdir?
Belgenin düzenlenmemesi: Sayılan belgeleri düzenleme mecburiyetinde olan mükellef tarafından yapılan hizmet veya satılan ürün karşılığında belgelerin hiç düzenlenmemesi durumunda suça ilişkin fiil oluşur.
Belgenin düzenlenmemiş sayılması: Belgelerin taşıması gereken zorunlu bilgiler kanunda sayılmış olup işbu zorunlu bilgileri içermeyen belgeler düzenlenmemiş sayılacaktır.Belgenin düzenlenmemiş sayılması halinde suça ilişkin fiil oluşur.
Not : Eğer düzenlenen belge geçerli olsaydı başkaca suç fiillerine sebebiyet verecek olsa dahi suç oluşturan fiil belgenin düzenlenmemiş sayılması olacaktır. Örneğin şehirlerarası yolcu taşınan bir taşıt hakkında oturma yerleri gösterilmeksizin yolcu listesi gösterilmesi halinde gerçek yolcu sayısından daha az yolcu listelenmiş olsa bile suçu oluşturan fiil belgenin düzenlenmemiş sayılmasıdır.
Belgenin bulundurulmaması: Sayılan belgelerin bulundurulması gereken durumlarda bulundurulmaması suçun fiil unsurunu oluşturacaktır. Örneğin bir otelde günlük müşteri listesinin bulundurulmaması durumunda suça ilişkin fiil işlenmiş olacaktır.
Belgede gerçek meblağdan farklı meblağlara yer verilmesi: Sayılan belgeleri düzenleme mecburiyetinde olan mükellef tarafından yapılan hizmet veya satılan ürün karşılığında faturanın düzenlenmesi, ancak ödenecek vergi tutarını azaltmak amacıyla tutarın gerçekte olduğundan daha düşük gösterilmesi durumunda suça ilişkin fiil oluşur. Örneğin ödeme kaydedici cihazla gerçek meblağdan daha düşük meblağ para çekilmesi durumunda suça ilişkin fiil oluşacaktır.
Belgenin gerçeğe aykırı olarak düzenlenmesi: Sayılan belgeleri düzenleme mecburiyetinde bulunan mükellef tarafından yapılan hizmet veya satılan ürün karşılığında faturanın gerçeğe aykırı şekilde düzenlenmesi suça ilişkin fiili oluşturur. Örneğin perakende satış fişinin gerçekte 5 ürün satılmışken 3 ürün satılmış gibi düzenlenmesi.
Elektronik olarak düzenlenmesi gereken belgenin kağıt olarak düzenlenmesi: Sayılan belgeleri düzenleme mecburiyetinde bulunan mükellef tarafından yapılan hizmet veya satılan ürün karşılığında belgenin elektronik olarak düzenlenmesi gerekirken kağıt olarak düzenlenmesiyle suça ilişkin fiil oluşur.
Vergi Cezalarının Kesilmesi
Vergi Usul Kanunu’nun 4. Maddesinde vergi daireleri; mükellefi tespit eden, vergi tarh eden, tahakkuk ettiren ve tahsil eden daireler olarak tanımlanmıştır. Görüleceği üzere bu tanımda ceza kesilmesinden bahsedilmemişse de vergi dairelerine bu görev aynı kanunun 365. Maddesi ile verilmiştir.
Vergi cezalarının kesilebilmesi için ilk aşama suçu oluşturan fiilin veya durumun ortaya çıkartılmasıdır. Kanunda vergi cezası gerektiren olayların vergi dairelerince veya yoklamaya ve vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından tespit olunacağından bahsedilmiştir.
Yoklama mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddi olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmek amacıyla yapılmaktadır. Yoklama, yapısı gereği belirli bir zaman dilimine özgü tespitler içermektedir. Yoklama sonucunda yoklama fişi düzenlenip ilgilisine imzalattırılır. Yoklamaya yetkili olanlar; vergi dairesi müdürleri, yoklama memurları, yetkili makamlar tarafından yoklama işi ile görevlendirilenler, vergi incelemesine yetkili olanlar ile gelir uzmanlarıdır.
Vergi incelemesi ise ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak amacıyla yapılmaktadır. İnceleme sonucunda vergi inceleme raporu tanzim edilir. Bu raporun hukuki sonuç doğurabilmesi için ilgili tarafından imzalanması gerekmektedir. Vergi incelemesi yetkilileri ise; hesap uzmanları, hesap uzman yardımcıları, ilin en büyük mal memuru, vergi denetmenleri, vergi denetmen yardımcıları, vergi dairesi müdürleri, maliye müfettişleri, maliye müfettiş yardımcıları, gelirler kontrolörleri ve stajyer gelirler kontrolörleri olarak belirlenmiştir.
Not: Görüldüğü üzere vergi cezası kesmeye yetkili kurum vergi dairesi olmakla birlikte cezaya konu fiilin vergi dairesi tarafından tespit edilmesi bir zorunluluk değildir.
Yetkili kişiler tarafından cezaya konu fiilin tespit edilmesi ve vergi dairesine bildirilmesiyle vergi cezaları vergi dairesi tarafından kesilir ve sonraki aşamaya geçilir. Ceza verme sürecinin ikinci aşaması ise ceza ihbarnamesi düzenlenmesi ve tebliğ edilmesidir.
Ceza Sorumluluğunun Azaltan Ve Sona Erdiren Sebepler
Bu başlık altında yalnızca Vergi Usul Kanunu’nun 353. Maddesinin 2. Fıkrasında bahsedilen ve yukarıda açıklanan suçlar bakımından hüküm doğuran sebepler incelenmiştir.
Ödeme: İdari para cezası olarak kesilen vergi cezaları ödeme ile ortadan kalkar. Vergi cezalarının, cezaya karşı vergi mahkemesinde dava açılmamışsa dava açma süresinin bittiği tarihten itibaren, dava açılmışsa vergi mahkemesi kararı üzerine vergi dairesince düzenlenecek ihbarnamenin ilgiliye tebliğ tarihinden başlayarak bir ay içinde ödeneceği hüküm altına alınmıştır.
Ölüm: Cezaların şahsiliği ilkesinin vergi hukukunda doğurduğu sonuç vergi cezalarının yalnızca suçun failine çektirilebilmesidir. Kesinleşip kesinleşmediğine bakılmaksızın tahsil edilmemiş olan tüm cezalar ölüm anından itibaren kalkar. Ceza ölümle ortadan kalktığından, miras yoluyla intikali de söz konusu olmaz.
Yanılma: Yetkili makamların mükellefin kendisine yazı ile yanlış izahat vermiş olmaları veya bir hükmün uygulanma tarzına ilişkin bir içtihadın değişmiş olması halinde vergi cezası kesilmez ve gecikme faizi hesaplanmaz.
Mücbir Sebep: Mükelleflerin ödevlerine yerine getirmesi için öngörülen sürelerin durdurulmasını sağlayan mücbir sebepler aynı zamanda vergi suçluluğunu da kaldırmaktadır. Mücbir sebepler kanunda sayılmış olup şu şekildedir;
- Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk,
- Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler,
- Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler,
- Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısiyle defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması gibi haller.
Ceza İndirimi: Mükellef veya vergi sorumlusu tarh edilen vergiyi veya vergi farkını ve belirtilen özel usulsüzlük cezalarının yarısını ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse kesilen cezanın yarısı indirilir. Belirtilen süre içinde ödemenin yapılmaması veya dava açılması durumunda bu imkandan faydalanılamayacaktır.
Zamanaşımı: Kanunun 353. Maddesi uyarınca kesilecek usulsüzlük cezalarında zamanaşımı süresi usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden başlayarak 5 yıldır. Örnekle açıklamak gerekirse 2023 senesinin temmuz ayında faturada gerçek meblağdan farklı meblağlara yer verme suçunun işlenmesi halinde zamanaşımı süresi 1 Ocak 2024 tarihinde başlayacak olup 31 Aralık 2028 gününden sonra suç zamanaşımına uğrayacaktır.
Uzlaşma: Uzlaşma, vergi dairesi ile vergi borçlusu veya ceza sorumlusunun tarh edilen vergilerle bunlara ilişkin vergi ziyaı cezaları üzerinde karşılıklı görüşme ve pazarlık sonucu anlaşmaya varmaları, konuyu uyuşmazlık haline getirmemeleridir.
Sıkça Sorulan Sorular
Özel Usulsüzlük Cezasına Dava Açılabilir Mi ?
Özel usulsüzlük vergi incelemesi sonrası oluşturulan rapor ve ceza ihbarnamelerine karşı 30 gün içinde vergi mahkemelerinde dava açılmalıdır.
Vergi Hukuku Avukatı Ne Yapar?
Vergi para ve hapis cezalarıyla karşılaşan mükelleflerin bu konuda deneyimli bir vergi hukuku avukatıyla çalışması cezaların iptal edilmesi hususunda büyük önem taşır. Vergi hukuku ve vergi incelemelerinde tecrübeli bir avukat, olası bir vergi cezası ya da vergi incelemesiyle karşı karşıya kaldığınızda hukuki destek sağlar.