EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ NEDİR?

Edilnilmiş mallara katılma rejimi, Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenen ve 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yasal mal rejimi olarak kabul edilen, evli çiftlerin malvarlığı ilişkilerini düzenleyen bir sistemdir. Mal rejimi, eşlerin evlilik öncesi ve sonrası edindikleri mallar üzerindeki hak  ve yükümlülükleri ile evlilik sona erdiğindeki paylaşıma yönelik kurallar toplamı olarak tanımlanabilir.

Edilnilmiş mallara katılma rejimi, İsviçre Medeni Kanunu’ndan alınmıştır. İsviçre 01.01.1988 tarihinden yaptığı değişiklikle edinilen değerlere katılma rejimini yasal mal rejimi yapmış olup Türkiye de Türk Medeni Kanunu ile bu rejimi yasal mal rejimi olarak benimsemiştir.

Türk Medeni Kanunu’nun 218. maddesine göre, edilnilmiş mallara katılma rejimi, eşlerden her birinin edilnilmiş malları ile yine eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsamaktadır.

Edinilmiş mallara katılma rejimi mal grupları aşağıdaki şekildedir.

1-Kişisel mallar
a. Erkeğin kişisel malları,
b. Kadının kişisel malları,

2-Edilnilmiş mallar
a. Erkeğin edinilmiş malları,
b. Kadının edinilmiş malları,

Kural olarak mal grupları değişmez. Ancak eşler mal rejimi sözleşmesi ile örneğin bir mesleğin icrası ya da işletme faaliyeti nedeniyle elde edilen gelirlerin kişisel mal sayılacağı yönünde bir anlaşma yapabilir. Aynı şekilde mal rejimi sözleşmesiyle kişisel mal gelirlerinin de kişisel mal sayılacağı yönünde bir anlaşma yapabilirler. Ancak eşler aralarındaki anlaşma ile bazı gelirleri kişisel mal olarak kabul edebilirken kanun gereği edilnilmiş mal sayılmayan malları ‘edinilmiş mal’ olarak saymaları mümkün değildir.

TMK m. 235/f.1’e göre, mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiş mallar, tasfiye anındaki değerleriyle hesaba katılırlar.

Edinilmiş Mallar Nelerdir?

Mal rejiminin devamı süresince bir karşılık ödemek suretiyle elde edilen tüm malvarlığı değerleri edilnilmiş mallardan sayılmaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun 219.maddesine göre edilnilmiş mallar aşağıdaki gibidir.

1. Çalışma Karşılığı Elde Edilen Kazançlar

• Maaş, ücret, prim, fazla mesai ödemeleri
• Serbest meslek gelirleri
• Ticarî kazançlar
• Tarımsal gelirler

2. Sosyal Güvenlik ve Yardım Kurumlarından Yapılan Ödemeler

• Emekli maaşı
• Kıdem/ihbar tazminatı
• İşsizlik ödeneği
• SSK/Bağ-Kur ödemeleri
• Fon ve sandık ödemeleri

3. Çalışma Gücü Kaybı Tazminatları

• İş kazası tazminatları
• Maluliyet tazminatları

*Manevi tazminatlar kişisel mal sayılır.

4. Kişisel Malların Gelirleri

• Kişisel mal sayılan taşınmazın kira getirisi
• Miras kalan bir malın getirisi

*Kişisel malların kendisi kişisel maldır. Ancak kişisel mal gelirleri ‘edinilmiş mal’ sayılır.

5. Edinilmiş Malların Yerine Geçen Değerler

• Edinilmiş bir mal satılıp yerine başka bir mal alınırsa, yenisi de edinilmiş mal sayılır.
• Örneğin, eşin maaşıyla alınan araba edinilmiş maldır; bu araba satılıp başka araba alınırsa o da edinilmiş mal sayılır.

Kişisel Mallar Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre kişisel mallar, TMK madde 220’de tanımlanmıştır. Bu maddeye göre, eşlerden her birinin evlilik birliği dışında kişisel olarak sahip olduğu ve bazı özel yollardan edindiği mallar “kişisel mal” sayılır.

Türk Medeni Kanunu’nun 220.maddesine göre edilnilmiş mallar aşağıdaki gibidir.

1-Kişisel Kullanıma Yarayan Eşya 

• Giyim eşyaları, mücevher, saat, bileklik,
• Cep telefonu, bilgisayar vs.

2-Başlangıçta Gelen Malvarlığı

• Evlilik öncesi edinilen mallar,
• Fiili birliktelikle edinilen mallar,
• Nişanlılıkta edinilen mallar,
• Ödemesi evlilik öncesi yapılan mallar,

3-Miras Yoluyla Gelen Malvarlığı

Miras yoluyla edinilen mallar; eşlerden birine ölen bir yakınının (anne, baba, dede, vb.) yasal mirasçı ya da vasiyet alacaklısı sıfatıyla kalan taşınır, taşınmaz, nakit para, hisse, işletme gibi varlıklardır.

4-Karşılıksız Kazanmayla Gelen Malvarlığı

• Şans oyunlarından gelen mallar
• Bağışlama ilen gelen mallar
• Yardım ile gelen mallar

5-Manevi Tazminat Alacağı

6-Kişisel Mal Yerine Geçer Değerler

Kişisel mala ait bir varlığın paraya çevrilmesi, değiştirilmesi veya dönüştürülmesi halinde bu maldan elde edilen gelir ya da satın alınan yeni mal, kişisel malın yerine geçen değer olarak değerlendirilir.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nasıl Sona Erer?

Edinilmiş mallara katılma rejimi Türk Medeni Kanunu 225. maddesinde sayılan şekillerde sona ere. Bunlar aşağıda sayılmıştır.

1. Boşanma

Boşanma davasının açıldığı tarih, mal rejiminin sona erdiği tarihtir. (TMK m. 225/2)

Bu tarihten sonra edinilen mallar paylaşılmaz.

2. Ölüm

Eşlerden birinin ölümü durumunda mal rejimi sona erer.

Sağ kalan eş, ölen eşin edinilmiş mallarındaki artık değerin yarısı üzerinde hak sahibidir.

3. Mal Rejimi Sözleşmesiyle Değişiklik

Eşler noter huzurunda mal rejimi sözleşmesi yaparak mal rejimini değiştirebilir. (Örneğin mal ayrılığına geçiş)

Yeni mal rejimi, sözleşmenin yapıldığı tarihte yürürlüğe girer.

4. Mahkeme Kararıyla Ayrılık

TMK m. 206 uyarınca, şu hallerde hâkim kararıyla mal ayrılığına geçilebilir:

• Bir eşin borçlarını gereği gibi yerine getirmemesi,
• Ortak malları tehlikeye sokması,
• Diğer eşin malvarlığına zarar verme ihtimali.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Tasfiyesi Nasıl Yapılır? 

Edinilmiş malların tasfiyesi, Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 218–241. maddeleri arasında düzenlenen ve evlilik birliğinin sona ermesiyle birlikte eşlerin edinilmiş mallarının adil şekilde paylaştırılması sürecidir. Bu işlem, yasal mal rejiminin sona erdiği (boşanma, ölüm vb.) durumlarda uygulanır.

1. Mal Rejiminin Sona Erdiği Tarih Belirlenir

• Boşanma davası açıldığı tarih, (TMK m. 225/2)
• Ölüm tarihi,
• Sözleşme veya mahkeme kararı tarihi.

Bu tarih, hangi malların paylaşılacağını belirlemek için kritik öneme sahiptir.

2. Eşlerin Mal Varlıkları Ayrı Ayrı Tespit Edilir

Edinilmiş Mallar (TMK m. 219) (Maaş, kazanç, emekli ikramiyesi, yatırım gelirleri vs.)

Kişisel Mallar (TMK m. 220) (Evlilik öncesi mallar, miras, bağış, manevi tazminat gibi mallar tasfiyeye dahil edilmez.)

3. Borçlar Düşülür

Edinilmiş mallara ilişkin kişisel borçlar ve malların edinimiyle ilgili ortak borçlar, malların değerinden düşülür.

4. Artık Değer Hesaplanır (TMK m. 231)

Artık Değer = Edinilmiş Mallar – Borçlar

Her eşin ayrı ayrı artık değeri hesaplanır.

5. Katılma Alacağı Hesaplanır (TMK m. 236)

Katılma Alacağı = Diğer Eşin Artık Değerinin Yarısı

Eğer bir eşin artık değeri diğerinden fazlaysa, fazla olan eş diğerine aradaki farkın yarısını ödemekle yükümlüdür.

Hesaplama Örneği

Toplam artık değer 650.000 TL yapmakta olup kanun gereği eşler eşit şekilde bölüşeceğinden eş A’nın, Eş B’ye 75.000 TL katılma alacağı ödemesi gerekir.

6. Değer Artış Payı Alacağı Katılma Alacağından Farklı Bir Alacak Olup Ayrıca Hesaplanır

Değer artış payı alacağı, Türk Medeni Kanunu’na göre mal rejiminin tasfiyesine dahil edilir. Değer artış payı alacağı, katılma alacağı gibi doğrudan paylaşılacak bir değer değil, bir tür tazminat alacağıdır. Değer artış payı, kişisel mala yapılan katkının sonucunda ortaya çıkan artıştan doğan ve katkı sağlayan eşin lehine hesaplanan bir tazminat niteliği taşır.

Katılma alacağı → Edinilmiş malların artık değerinin yarısı üzerinden hak doğurur.

Değer artış payı → Kişisel malda meydana gelen artışa katkı varsa, katkı yapan eş lehine önce tazmin edilir.

*Değer artış payı, katılma alacağından önce hesaplanır ve düşülür.

Örneğin eşin kişisel evi için diğer eş 100.000 TL katkı yaptıysa ve bu katkı sonucu evin değeri 500.000 TL’ye çıktıysa, katkı yapan eş katkı oranına göre değer artış payı alır. 

Değer artış payı alacağı ve katılma alacağı hakkında detaylı bilgi için doğrudan konulara ilişkin makalelerimze göz atabilirsiniz.

Edilnilmiş Mallara Katılma Rejimi İlkeleri Nelerdir?

1. Rejim Seçebilme İlkesi (TMK m. 202 f.2)

Eşler evlenmeden önce ya da evlendikten sonra istediği mal rejimini serbestçe seçebilir.

Eşler, edinilmiş mallara katılma, mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı veya mal ortaklığı rejimlerinden birini seçebilir. Ancak bu sözleşme, noter huzurunda ve yazılı olarak yapılmalıdır.

2. Rejimi Değiştirebilme İlkesi (TMK m. 221, 227 f.3, 237 f.1)

Eşler evlilik birliği devam ederken istedikleri zaman mevcut mal rejimini değiştirebilirler.

Eşler, evlilik sürecinde mal rejimi sözleşmesi yaparak rejimi değiştirebilir. Ancak rejim değişikliği, önceki rejimden doğan haklara zarar veremez.

3. Rejim Süresince Edinileni Paylaşma İlkesi (TMK m. 219 f.1, 236 f.1)

Evlilik süresince edinilen tüm mallar eşler arasında eşit olarak paylaşılır.

Her eş, kendi adına edinmiş olsa bile, evlilik süresince kazanılan değerler paylaşılır.

4. Karşılığı Verileni Paylaşma İlkesi (TMK m. 219 f.1)

Edinilmiş malların karşılık verilerek elde edilmiş olması şartına dayanır. Yani, emek, hizmet ya da ödeme karşılığı kazanılan mallar paylaşılır.

Bu ilke, yalnızca karşılık verilmiş yani emek ya da parasal bedelle elde edilmiş malların rejime dahil olacağını vurgulamaktadır.

Bağış, miras gibi karşılıksız kazanımlar ise kişisel mal olarak kalır.

5. Kanıtlama Kolaylığı İlkesi (TMK m. 222)

Bu ilke, malvarlığının kişisel mi yoksa edinilmiş mi olduğunun kanıtlanmasını kolaylaştırmak amacını taşımaktadır.

Malın kişisel mal olduğunu iddia eden eş bunu kanıtlamak zorundadır.

İspat edilemeyen mallar edinilmiş mal sayılır, yani paylaşılır.

6. Nisbi Hak Tanıması İlkesi

Bu ilkeye göre, eşin edinilmiş mallar üzerindeki hakkı mutlak mülkiyet hakkı değil, alacak hakkıdır.

Edinilmiş mallar rejiminde eşlerin her biri, diğerinin malı üzerinde doğrudan mülkiyet hakkı kazanmaz.

Katılma alacağı kanunda doğan bir alacak olup değer artış payı bir tazminat alacağıdır.

SIK SORULAN SORULAR

1-Yasal Mal Rejimi (Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi) Nedir?

Türk Medeni Kanunu’nda 1 Ocak 2002 tarihinde yapılan değişiklikle birlikte eşler arasında varsayılan mal rejimi olarak kabul edilen ve evlilik süresince edinilen malların eşit şekilde paylaşımını esas alan sistemdir.

2-Mal Ayrılığı Rejimi Nedir?

Mal Ayrılığı Rejimi, Türk Medeni Kanunu’na göre eşlerin malvarlıklarını tamamen birbirinden bağımsız olarak yönettikleri, her eşin yalnızca kendi adına edindiği mallardan sorumlu olduğu bir mal rejimidir. Bu rejimde ortak mülkiyet prensibi bulunmaz; her eş, yalnızca kendi malından ve borcundan sorumludur.

3-Mal Rejimi Sözleşmesi Nedir?

Mal rejimi sözleşmesi, eşlerin evlenmeden önce ya da evlilik sırasında, aralarındaki malvarlığı ilişkilerini düzenlemek amacıyla Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen dört yasal mal rejiminden birini tercih ettiklerini gösteren bir sözleşmedir.

4-Mal Rejimi Davası Nedir?

Mal rejimi davası, eşlerin evlilik birliğinin boşanma, ölüm veya başka bir nedenle sona ermesinden sonra, evlilik süresince edinilen malların paylaşımı amacıyla açtığı davadır. Bu dava, özellikle edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında sıkça görülür ve tarafların katılma alacağı veya değer artış payı alacağı gibi taleplerini içerir.

5-Mal Rejimi Davalarında Zamanaşımı Süresi Nedir?

Mal rejimi davalarında da zamanaşımı süresi son uygulamada 10 yıldır.

Daha önce boşanma kararının kesinleşmesi sonrası 1 yıl olduğuna dair Yargıya Hukuk Dairelerinden kararlar çıkmış olsa da Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun son uygulaması 10 yıldır.