İNSANİ İKAMET İZNİ (2024)
İnsani ikamet izni, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda düzenlenen ve sadece belirli hallerde verilen istisnai bir ikamet izin türüdür. İnsani ikamet izni, 6458 sayılı Kanunun 46. maddesinde sınırlı şekilde sayılan hallerde Türkiye’de zorunlu olarak kalmaya devam etmesi gereken yabancılara verilmektedir. İnsani ikamet izni, insani sebeplerle Türkiye’de kalmak isteyen yabancılar adına düzenlenmektedir.
İnsani ikamet izni dışında yabancıların genel olarak başvurabileceği ikamet izin türleri, kısa dönem ikamet izni, aile ikamet izni, öğrenci ikamet izni, uzun dönem ikamet iznidir.
İçindekiler
Toggle- İNSANİ İKAMET İZNİ NEDİR?
- İNSANİ İKAMET İZNİ HANGİ HALLERDE VERİLİR?
- İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
- İNSANİ İKAMET İZNİ İÇİN GEREKLİ BELGELER
- İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSUNUN REDDİ KARARININ İPTALİ DAVASI
- İNSANİ İKAMET İZNİ UZATMA BAŞVURUSU
- İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSUNUN UZATILMAMASI VEYA İPTALİ
- SIKÇA SORULAN SORULAR
- İNSANİ İKAMET İZNİM VAR, VATANDAŞI OLDUĞUM ÜLKEYE GİDEBİLİR MİYİM?
- İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUM REDDEDİLDİ, DAVA AÇABİLİR MİYİM?
- İNSANİ İKAMET İZNİ KAÇ GÜNDE ÇIKAR?
- İNSANİ İKAMET İZNİ SORGULAMA NASIL YAPILIR?
- İNSANİ İKAMET İZNİM VAR, TAPU İKAMETİNE GEÇEBİLİR MİYİM?
- SAVAŞ NEDENİYLE RUSLAR VE UKRAYNALILAR İNSANİ İKAMET İZNİ ALABİLİR Mİ?
- İNSANİ İKAMET İZNİ KAÇ YILLIK VERİLİR?
- İNSANİ İKAMET İZNİ HARCI NE KADAR?
İNSANİ İKAMET İZNİ NEDİR?
İnsani ikamet izni, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK)’da düzenlenmiş olup 6458 sayılı kanunun 46.ve 47.maddelerinde belirlenen hallerde Türkiye’de zorunlu olarak kalmaya devam etmesi gereken yabancılara verilen ikamet izin türüdür ve istisnaidir, sadece kanunda belirtilen hallerde yabancıya bu ikamet izin türü verilebilmektedir. Yabancıların, insani ikamet iznine başvurabilmesi için belirtilmiş olan diğer ikamet izin türlerinden faydalanamıyor olması gerekmektedir.
Bilindiği üzere ikamet başvurusu yapacak yabancının yasal olarak kalması ön koşuldur. Vize muafiyet süresinde ya da mevcut ikamet izniyle yaşarken ikamet başvurusu (turistik, aile vb.) yapılabilmektedir. Mevcut ikametini uzatmayan ya da hiç ikamet almayan kimse ise yasal pozisyonunu kaybetmektedir. Ülkeden çıkması durumunda ise kaçak kaldığı yıllara oranla hakkında giriş yasağı tesis edilmektedir.
Ancak insani ikamet izninde “vize ihlali yapmama” şartı aranmamakta olup giriş yasağı riski taşımadan ve ülkeden çıkış yapmadan yabancı ikamet izni alabilmektedir. Başka bir deyişle, insani ikamet iznindeki amaç, vize veya ikamet ihlali yaparak yasal olmayan şekilde kalsa bile durumu gereği ülkeden ayrılması mümkün olmayan veya sınır dışı edilemeyecek yabancıların belirli bir statüye bağlanarak ikamet etmelerinin sağlanmasıdır.
İNSANİ İKAMET İZNİ HANGİ HALLERDE VERİLİR?
İnsani ikamet izninin hangi hallerde verileceği YUKK 46.maddesinde sınırlı olarak sayılmıştır. Bu haller şunlardır:
1-Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda:
İnsani ikamet izni çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda verilmektedir. Çocuğun yüksek yararı; fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal ahlaki gelişimi için en uygun koşulları sağlanması olarak kabul edilmektedir. Bu halde çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda insani ikamet izni verilebilmektedir ancak bu hususa dayanarak verilen insani ikamet izninde çocuğun ana ve babasına da verilmesi mümkündür. İdare çocuğun yüksek yararının mevcudiyetini her somut olaya bağlı olarak takdir etmektedir. Çocuğun yüksek yararı olması halinde insani ikamet izni verilmesi gerektiğine ilişkin birçok emsal karar bulunmaktadır.
2-Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı hâlde, yabancıların Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılmaları makul veya mümkün görülmediğinde:
İnsani ikamet izni, Türkiye’den çıkışının mümkün olmadığı durumlarda ya da Türkiye’ye giriş yasağı olan ancak buna rağmen Türkiye’de bulunan yabancının ülkeden ayrılamadığı durumlarda verilebilmektedir. Türkiye’den çıkışı sağlanamayan yabancı hakkında sınır dışı edilme kararı olmasına rağmen bu kişinin ülkeden ayrılması mümkün değilse de yabancı hakkında insani ikamet izni verilebilmektedir.
Örneğin, Türkiye’den sınır dışı edilen yabancının pasaport süresini uzatmak için konsolosluğa başvurduğu durumda pasaportu düzenlenene kadar il göç idaresinin yabancıya karşı insani ikamet izni verdiği durumlar ile karşılaşılmaktadır. Uygulamada sıklıkla Türkmenistan vatandaşlarına yapılmaktadır çünkü Türkmenistan, biyometrik pasaport uygulaması dolayısıyla eski pasaport sahiplerinin Türkmenistan konsolosluğundan yeni pasaport temin edinceye kadar Türkiye’de kalabilmesi için talepte bulunmuştur.
3- 55 inci madde uyarınca yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınmadığında :
Yabancı hakkında sınır dışı kararı alınmış olsa bile bazı haller kararın uygulanmasının önünde engel oluşturmaktadır. Bu belirtilen hallerde olan yabancı kimselere de insani ikamet izni verilebilmektedir.
- Hakkında sınır dışı kararı alınamayacak olan yabancılar;
i.Sınır dışı edildiği takdirde gideceği ülkede; insanlık dışı veya onur kırıcı muamele görme riski yüksek olan, ölüm cezasına ya da işkenceye maruz kalabilecek durumda olan kişiler,
ii.Hamilelik, yaş veya ciddi sağlık sorununa sahip olması sebebiyle seyahat halinin riskli olduğu görülen kişiler,
iii.Türkiye’de tedavisi devam etmekte olan ve hayati tehlike arz eden bir hastalığı bulunan kişinin sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı mevcut değilse,
iv.İnsan ticaretinden mağdur olan ve psikolojik, fiziksel yahut cinsel şiddet mağdurları tedavileri tamamlanana kadar sınır dışı edilemez, sınır dışı kararı alınsa dahi uygulanamaz.
4- 53 üncü, 72 nci ve 77 nci maddelere göre yapılan işlemlere karşı yargı yoluna başvurulduğunda:
Yabancı hakkında sınır dışı edilme kararı yabancıya ya da yasal temsilcisi veya avukatına tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde idare mahkemesine yabancı, yasal temsilcisi veya avukatı tarafından başvurulur ve ilgili kişi hakkındaki sınır dışı kararının iptali talep edilir. Yabancının yargılaması sonuçlanıncaya kadar sınır dışı edilemeyecektir. Sınır dışı kararına karşı dava açıldığı halde de sınır dışı uygulaması kendiliğinden durmaktadır. Bu şartın mevcudiyeti halinde de yabancıya insani ikamet izni verilmektedir.
İnsani ikamet izni yine uluslararası koruma başvurusunun kabul edilemez olduğu kararına dava açan yabancılara da verilebilmektedir. Uluslararası koruma başvurusu hakkında geri çekilmiş sayılması ya da başvurunun geri çekilmesi kararı verildiğinde bu karara karşı dava açıldığı hallerde de yabancı kimseye insani ikamet izni verilmektedir.
5- Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince:
Yabancının Türkiye’ye, güvenli üçüncü ülke veya ilk iltica ettiği ülkeden geldiği durumlarda uluslararası koruma başvurusu reddedilmektedir. Ancak, yabancı hakkında geri gönderme işlemleri tamamlanana kadar insani ikamet izni verilebilmektedir. Çünkü geri gönderme işlemi tamamlanana kadar ülkede kalmasına izin verilir. Buna ek olarak yabancı hakkında güvenli üçüncü ülke tarafından ya da ilk iltica ettiği ülke tarafından kabul gelmediği durumlarda da uluslararası koruma başvurusuna ilişkin işlemler devam edilmektedir.
6-Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmadığında:
İnsani ikamet izni alan yabancının diğer haller nedeniyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkanının bulunmaması gerekmektedir. Zira insani ikamet izni, acil nedenlerden dolayı Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancılara verilmektedir.
7-Olağanüstü durumlarda:
İnsani ikamet izni olağanüstü hallerde verilmektedir. Hangi hallerin olağanüstü haller kapsamında değerlendirileceği somut olayın özelliklerine göre idare değerlendirilmektedir. İnsani ikamet izni başvurusu yapıldıktan sonra idare kişinin durumuna göre bu halin mevcut olup olmadığını inceler.
İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
YUKK 46.maddede belirtilen sınırlı sayıda olan istisnai hallerden birinin varlığı halinde valilikler bünyesinde çalışan İl Göç İdaresi Müdürlüğüne yazılı dilekçe ile başvuru yapılmaktadır. Diğer ikamet izin türlerinin aksine insani ikamet izni başvurusu internet üzerinden ( https://e-ikamet.goc.gov.tr/ ) kabul edilmemektedir.
İnsani ikamet izni dilekçesinin İl Göç İdaresi tarafından kabul edilmesi ve yabancıdan parmak izi alınmasını takiben İl Göç İdaresi dosyayı Göç İdaresi Genel Müdürlüğüne göndermektedir. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yabancının insani ikamet izni için gerekli şartları taşıyıp taşımadığı değerlendirilmektedir. Değerlendirme neticesinde İl Göç İdaresi tarafından başvuran yabancıya insani ikamet izni tezkeresi vermektedir. İnsani ikamet izni almış olan yabancılar, iznin verildiği tarih itibariyle en geç 20 iş günü içerisinde adres kayıt sistemine adres kayıtlarını yaptırmak zorundadırlar.
Ek olarak, insani ikamet izni istisnai bir ikamet izin türü olması dolayısıyla diğer ikamet izin türlerinde aranan şartlardan farklıdır ve diğer ikamet izin türlerinde aranan şartlara gerek olmadan ikamet izni verilmektedir.
İnsani ikamet izni başvurusu için bizzat ikamet izni almak isteyen yabancı, yabancının yasal temsilcisi veya avukatı tarafından il göç idaresine başvurulmalıdır. Başvurusu esnasında yabancıdan parmak izi alınıyor olması sebebiyle yabancının İl Göç İdaresinde hazır olması gerekmektedir.
İNSANİ İKAMET İZNİ İÇİN GEREKLİ BELGELER
- Dilekçe ( İnsani ikamet izni başvurularında yabancının hangi şartlara istinaden başvuru yaptığına ilişkin detaylı bir dilekçe hazırlayarak İl Göç İdaresine sunması gerekmektedir. )
- İnsani ikamet izni başvuru formu (Yabancı ve/veya yasal temsilcisi tarafından imzalanmalı, yabancıya ilişkin bilgiler (ad, soyad, doğum tarihi, vatandaşı olduğu ülkeye ilişkin bilgiler, insani ikamet başvurusunda bulunma sebebi vb.) eksiksiz şekilde yazılmalıdır. )
- Pasaport ya da pasaport yerine geçen belgenin noter onaylı fotokopisi (Kimlik bilgileri ve fotoğrafın bulunduğu sayfa ile giriş-çıkış ve vize bilgilerini gösterir işlem gören sayfalar sunulmalıdır. Pasaportun aslı randevu gününde ibraz edilmelidir. Ancak önemle belirtmek gerekir ki; pasaportun olmaması halinde ibraz edilmesi zorunlu değildir. )
- Biyometrik fotoğraf ( 4 adet fotoğraf dosyaya eklenmektedir. Fotoğraflar son 6 ay içerisinde çekilmiş olmalıdır.)
- Aile belgesi (Mümkün olması halinde talep edilecek ve konsolosluktan alınacaktır.)
- Türk vatandaşı ile evlilik durumu var ise evlilik cüzdanının noter onaylı örneği ve T.C vatandaşına ait kimlik fotokopisi,
- Başvurucu yabancının evli olması halinde eşin yabancı oturma izni fotokopisi,
- Başvurucu yabancının çocuğunun olması halinde çocuğun öğrenci belgesi, oturma izni veyahut kimlik fotokopisi,
- Adli sicil kaydı (Kendi ülke makamlarından (belgenin temin süreci uzun olabildiğinden başvurudan en az 3 ay önce talep edilmesi yararlı olacaktır) veya son 5 yıldır Türkiye’de kalıyorsa Türk adli makamlarından alınabilir.)
- Eğer Türkiye’de bir tedavi görme durumu var ise tedavi süreçlerine dair ilgili bölüm uzman hekiminden alınacak sağlık raporu, epikriz raporları ve tedavi sürecine ilişkin yazı
İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSUNUN REDDİ KARARININ İPTALİ DAVASI
İnsani ikamet izni başvurusu, başvuru şartlarının sağlanmaması ya da başvurudaki eksikliklerin süresi içinde giderilmemesi halinde reddedilebilir. Karar, yabancıya, yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilmektedir. İnsani ikamet izni başvurusunun reddi işlemi valilikler tarafından yapılmaktadır. Bu sebeple valilik kararına karşı valiliğin bulunduğu ildeki idare mahkemesine kararın iptali için dava açılabilmektedir.
İptal davası kararın tebliğinden itibaren 60 gündür. İptal davasında, insani ikamet izni başvurusunun reddinin hukuka aykırılığıyla ilgili somut deliller sunulması gerekir. İdare mahkemesi davayı reddettiği takdirde kararın ilgili kişiye tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde kararı veren mahkemeye istinaf dilekçesi sunulmalıdır.
Çocuğun üstün yararı sebebine dayalı yapılan insani ikamet izni başvurusunun reddine ilişkin Bursa 1. İdare Mahkemesi 2023/249 Esas, 2023/858 Karar sayılı ve 16/05/2023 tarihli kararında,
İNSANİ İKAMET İZNİ UZATMA BAŞVURUSU
İnsani ikamet izni uzatma başvurusu için e-ikamet sistemi üzerinden online başvuru yapılmaktadır.Uzatma başvurusu, insani ikamet izni süresinin dolmasına 60 gün kalmasından itibaren ve her şartta ikamet izni süresi dolmadan önce yapılır.Randevu tarihinde yabancının gerekli belgeleri İl Göç İdaresine sunması gerekmektedir. İnsani ikamet izni uzatılması Valilikler tarafından yapılmaktadır.
İnsani ikamet izni uzatma başvurusu gerekli belgeler şunlardır:
- İnsani ikamet izni başvuru formu: (Yabancı ve/veya yasal temsilcisi tarafından imzalanmalıdır)
- Pasaport ya da pasaport yerine geçen belgenin noter onaylı fotokopisi: (Olmaması halinde ibraz edilmesi zorunlu değildir.)
- 4 adet biyometrik fotoğraf, son 6 ay içerisinde çekilmiş olmalıdır.
- Aile belgesi (Mümkün olması halinde talep edilecek ve konsolosluktan alınacaktır.)
- Adli sicil kaydı: (Kendi ülke makamlarından (belgenin temin süreci uzun olabildiğinden başvurudan en az 3 ay önce talep edilmesi yararlı olacaktır) veya son 5 yıldır Türkiye’de kalıyorsa Türk adli makamlarından alınabilir.)
- Vatandaşı olduğu ülkenin yeminli tercümeli kimlik fotokopisi
- Önceki insani ikamet izni belgesinin fotokopisi
İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSUNUN UZATILMAMASI VEYA İPTALİ
Valilikler tarafından, insani ikamet izni verilmesini gerektiren sebeplerin ortadan kalması halinde insani ikamet izni iptal edilmektedir veyahut uzatılmamaktadır. Bu hususta yabancılar 10 gün içerisinde Türkiye’yi terke davet edilmektedir. İlgili yabancı, verilen süreç zarfında Türkiye’yi terk etmezse, hakkında sınır dışı edilme kararı alınmaktadır. İnsani ikamet izni başvurusunun uzatılmaması veya iptali halinde yabancının söz konusu idari işlemin iptali için dava açma bulunmaktadır.
Ayrıca önemle belirtmek gerekir ki, insani ikamet izni almış olan yabancı kendisine insani ikamet izni verilmiş olmasına rağmen 6 ay içerisinde Türkiye’ye giriş yapmaması halinde de insani ikamet izni iptal edilmektedir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
İNSANİ İKAMET İZNİM VAR, VATANDAŞI OLDUĞUM ÜLKEYE GİDEBİLİR MİYİM?
Yabancının insani ikamet izni ile ikamet etmesi halinde yurt dışına çıkmasında sakınca bulunmamaktadır. Yabancının yurt dışına çıkması doğrudan insani ikamet izninin iptal edilmesine sebebiyet vermemektedir.
İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUM REDDEDİLDİ, DAVA AÇABİLİR MİYİM?
İnsani ikamet izni başvurusu başvuru şartlarının sağlanmaması ya da başvurudaki eksikliklerin süresi içinde giderilmemesi halinde reddedilebilir. İnsani ikamet izni başvurusuna ilişkin karar, yabancıya, yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilmektedir. İkamet izni başvurusunun reddi işlemi valilikler tarafından yapılmaktadır. Bu sebeple valilik kararına karşı valiliğin bulunduğu ildeki idare mahkemesine kararın iptali için dava açılabilmektedir.
İptal davası kararın tebliğinden itibaren 60 gündür. İptal davasında, ikamet izni başvurusunun reddinin hukuka aykırılığıyla ilgili somut deliller sunulması gerekir. İdare mahkemesi davayı reddettiği takdirde kararın ilgili kişiye tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde kararı veren mahkemeye istinaf dilekçesi sunulmalıdır.
İNSANİ İKAMET İZNİ KAÇ GÜNDE ÇIKAR?
Başvurulan İl Göç İdaresi iş yoğunluğuna göre değişmekle birlikte insani ikamet izni ilk başvuruları ortalama 6-8 ay içerisinde sonuçlanmaktadır. İnsani ikamet uzatma başvuruları ise ortalama 1 ay içerisinde sonuçlanmaktadır.
İNSANİ İKAMET İZNİ SORGULAMA NASIL YAPILIR?
İnsani ikamet izni uzatma başvuruları ve insani ikamet izninden diğer ikamet izin türlerine geçiş başvuruları https://e-ikamet.goc.gov.tr/ sitesinden “başvurumun sonucunu görmek istiyorum” sekmesi üzerinden sorgulanabilir.
İnsani ikamet izni ilk başvurularında ise başvuru durumu online şekilde sorgulanamamakta olup başvuru yapılan Valilik’ten sorgu yapılarak takip edilebilir.
İNSANİ İKAMET İZNİM VAR, TAPU İKAMETİNE GEÇEBİLİR MİYİM?
İnsani ikamet izninden tapu ikamet iznine geçiş yapılabilir. İkamet izninin verilmesine temel oluşturan sebebin son bulduğu ya da farklı bir gerekçenin ortaya çıktığı halde yeni kalış sebebine uygun olarak ikamet izni talebinde bulunmak YUKK md.29’a göre mümkündür. Ancak, insani ikamet iznine sahip yabancının diğer ikamet izinlerinden birini alabilmesi için YUKK’da ilgili ikamet iznini almak için belirtilen şartları yerine getirmiş olması gerekmektedir. İnsani ikamet iznine sahip olan yabancıların geçiş yapmalarının mümkün olmadığı tek ikamet izni uzun dönem ikamet iznidir.
YUKK’un 42(2). Maddesinde belirtildiği üzere, “geçici koruma sağlananlara”, “mülteci”, “şartlı mülteci” ve “ikincil koruma” statüsü sahipleri ile “insani ikamet izni” sahiplerine uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı tanınmaz.
SAVAŞ NEDENİYLE RUSLAR VE UKRAYNALILAR İNSANİ İKAMET İZNİ ALABİLİR Mİ?
A. Ukrayna Vatandaşları İçin:
Ukrayna ve Türkiye arasında imzalanan antlaşmaya göre her iki devletin vatandaşlarına da vize muafiyeti tanınmaktadır. Dolayısıyla Ukrayna vatandaşları vize muafiyeti sayesinde Türkiye’ye vizesiz gelebilmekte ve altı aylık süre içerisinde toplam doksan gün kalabilme hakkına sahiptir. Eğer doksan günü, on gün aşması durumu söz konusu olursa ilgili yabancı hakkında sınır dışı edilme kararı alınmaktadır.
Ancak savaş sebebi ile Ukrayna vatandaşları için insani ikamet izni verilebileceğine ilişkin 2022 yılında bir genelge yayımlanmıştır. İlgili genelgeye göre, savaş sebebi ile Türkiye’ye gelen Ukrayna vatandaşlarının ülkelerine dönemeyecekleri takdirde İl Göç İdareleri insani ikamet izni verecektir.
B. Rus Vatandaşları İçin:
Uygulamada genellikle Ukrayna vatandaşlarına tanındığı şekilde Rus vatandaşlarına insani ikamet izni verilmemektedir. Rus vatandaşlarının insani ikamet izni başvurusu yerine kısa dönem ikamet izni başvurusu yapmasında hukuki bir engel bulunmamaktadır.
İNSANİ İKAMET İZNİ KAÇ YILLIK VERİLİR?
İnsani ikamet izni uygulamada genellikle 1 yıllık verilmektedir. Ancak kaç yıllık verileceğine başvurunun yapıldığı valiliğe bağlı il göç idaresi karar verir.
2019 yılında yapılan değişiklikten sonra insani oturma izninin en fazla birer yıllık sürelerle verilmesine ilişkin düzenleme kaldırılmıştır.İnsani ikamet izninde süreleri belirleme yetkisi İçişleri Bakanlığına verilmiştir.
İNSANİ İKAMET İZNİ HARCI NE KADAR?
İnsani ikamet izni ilk başvurularında yabancının kaçak kaldığı süreye ilişkin harçları ödemesi gerekmektedir. Kaçak gün kadarki ceza ödemesi 1 aya kadar her gün için 203,40 TL, 1 aydan sonraki her ay için 1.303,90 -TL üzerinden hesaplanmaktadır. İnsani ikamet izni başvurusunun kabul edilmesi halinde ceza ödemesi yapılmaktadır.