VERGİ İNCELEMESİ NEDEN YAPILIR ? 

(2025)

Vergi incelemesi ve vergi inceleme cezaları ilgili merak edilen her konuya detaylı şekilde değindik.

Vergi İncelemesi Nedir?

Vergi incelemesi, mükelleflerin kazanç beyan yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini tespit etmek için yapılan bir araştırmadır. Vergi Denetim Daire Başkanlıkları tarafından yapılan incelemelerle kişilerin beyan yükümlüklerini kötüye kullanıp kullanmadığı araştırılır.

Vergi İncelemesi Neden Yapılır?

Ülkemizde beyan esasına dayalı vergilendirme söz konusudur. Mükelleften yürüttüğü faaliyetten elde ettiği kazancı, kendisinin tam ve doğru şekilde bildirmesi istenir. Beyana dayalı bir vergilendirme süreci olduğu için vergi suç ve vergi kaçakçılığının önüne geçmek amacıyla belirli durumlarda vergi incelemesi yapılır.

Vergi İncelemesi Ne Zaman Yapılır?

• İhbar ve şikâyet üzerine,
• Bir mükellef incelenirken diğer mükellefle olan işlemlerinde usulsüzlük tespit edildiğinde, (naylon fatura vb.)
• Gelir ve gider uyumsuzluğu söz konusuysa,
• Bakanlık kararıyla sektörel bir inceleme başlamışsa,

Vergi İncelemesine Kimler Alınır? Vergi İncelemesine Girer Miyim?

Vergi incelemesi yapılacak kişi bakanlık nezdinde yapay zeka üzerinden tespit edilir. Yapay zeka, kişinin malvarlığı, hesap hareketleri, çalışan sayısı ile beyan edilen kazancın arasındaki farkın makul olmadığını değerlendirdiği kişi ve şirketler hakkında inceleme önerir. Makullük kriterleri değişmekle birlikte özellikle yüksek hesap hareketleri, fazla çalışan sayısına göre zarar eden ya da az kar gösteren kişilerin riskli olduğu söylenebilir.

Vergi İncelemesini Kimler Yapar?

Vergi incelemesi yapmaya yetkili kişiler, vergi müfettiş yardımcıları, ilin en büyük mal memuru, vergi dairesi müdürleri, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapan kişilerdir.

Vergi İncelemesine Tabi Olanlar

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 137’inci maddesine göre incelemeye tabi olanlar; “Bu kanuna veya diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemelerine tabidirler.” Her ne kadar vergi incelemesine gerçek ve tüzel kişiler tabidir denilmiş olsa da, tüzel kişiliği olmayan teşekküller şayet vergisel nitelikli iş ve işlemler yapmakta; defter ve hesap tutma, evrak ve vesikaları saklama ve ibraz yükümlülüğü altında ise vergi incelemesine tabi olacaktır.

 

Vergi İncelemesi Nasıl Yapılır?

Vergi İncelemesi Bilgi İsteme Yazısı: Vergi incelemesi bilgi isteme yazısı ile inceleme makamı, belirli gelir ve malların açıklamasını, defter kayıtlarının ve banka hesap hareketlerinin açıklamasını talep edebilir. Bu bilgi ve belgelerin kesin olarak sizde olduğu belli ise, bu bilgi ve belgeleri vermemek hapis cezasını gerektiren bir suçtur. Bu konuda bilgi vermeme suçu adlı makalemizi okuyabilirsiniz.

Vergi İncelemesi Ek Süre Talep Dilekçesi: Bilgi ve belgeler, belirlenen sürede hazır edilemeyecekse vergi incelemesi ek süre talep dilekçesi ile bu sürenin uzatılması talep edilmelidir. Aksi takdirde cumhuriyet başsavcılığına bilgi ve belge ibraz etmemekten hakkınızda suç duyurusu yapılabilir.

Vergi İnceleme Aşaması: Vergi müfettişi tarafından istediği belge ve bilgilerle gerekli araştırmaların yapılması aşamasıdır. Bu aşama gizli yürütülür.

Vergi İncelemesi Tutanak Taslağı: Hazırlanan taslak rapor incelemesi için mükellefe sunulur.

Vergi İncelemesi Tutanak İmzalanması: İlgili mükellef tarafından tutanak imzalanır.

Rapor Dinleme Komisyonu: Hazırlanan vergi inceleme tutanağında itiraz için ‘‘rapor dinlenme komisyonunda dinlenmek istiyorum’’ ibaresini işaretleyerek komisyonda itiraz ve savunma yapabilirsiniz. Rapor dinleme komisyonu, yapılan itirazı kabul ederse dosyayı tekrar incelemesi için müfettişe gönderir. Rapor dinleme komisyonuna avukat yardımıyla itiraz edilebilir. Deneyimli bir vergi avukatının katılması itirazın başarı olma şansını artıracaktır.

-Uzlaşma ve Vergi Dairesine Sevk: Kesilen vergi cezalarına karşı uzlaşma talep edilebilmektedir. Uzlaşma sağlanması durumunda kişi dava açma hakkından feragat etmektedir. Uzlaşmada, vergi inceleme cezalarının %60-90 oranında düşürülmesi mümkündür.

Vergi İncelemesi Cezaları Ve Vergi Kaçırma Cezası 

Vergi incelemesi cezaları, mükellefin vergi suçu işleyip işlemediğine göre, KDV oranlarına göre farklılık arz etmektedir. Örneğin; %20 KDV uygulanan bir hizmet sektöründe, 1.000.000,00 TL kayıt dışı çalışan mükellef;

KDV (%20)                          : 200.000,00 TL

GELİR VERGİSİ                    : 292.000,00 TL (Maliyet düşülmemiş hali)

ÖZEL USULSÜZLÜK            : Somut olaya göre değişmektedir.

KDV ve gelir vergisine ek olarak bir kat da vergi ziyaı cezası kesilir. Yukarıdaki örneğe göre ödenecek vergi miktarı  492.000 TL’dir. (Kdv ve gelir vergisi) Ayrıca bir kat (492.000 TL) vergi ziyaı cezası kesileceğinden toplam ödenecek vergi cezası 984.000,00 TL olacaktır. Ana miktarlara aylık %2,5 gecikme faizi uygulanır. (Kasım 2023 itibariyle gecikme zammı, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile aylık %2,5’dan aylık %3,5’a yükseltilmiştir.)

NOT: Mükellef, sahte fatura kullanma, belgede sahtecilik gibi vergi suçu da işlemişse KDV ve Gelir Vergisi bakımından 3 kat ceza kesilir. Bu konuda vergi suçları ve diğer vergi hukuku yazılarımızı buradan inceleyebilirsiniz. Vergi cezası hesaplama için vergi inceleme avukatından destek alabilirsiniz.

Vergi İncelemesi Zamanaşımı

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 138’inci maddesine göre; Vergi incelemesinin ne zaman yapılacağının evvelden haber verilmesi mecburi değildir. İnceleme, neticesi alınmamış hesap dönemi de dâhil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir. Tarh zamanaşımı süresi ise 5 senedir. Vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği takvim yılından sonraki 5 sene içinde tüm vergi borçları zamanaşımına uğrar.

Vergi İncelemesi Devam Ederken Matrah Artırımı

Matrah artırımından yararlanan bir mükellef hakkında vergi incelemesi başlamışsa ve inceleme 21 Mart 2023 tarihinden önce tamamlanmışsa, matrah artırımının bu tarihten önce yapılması koşuluyla, artırılan matrah bulunan matrah farkından düşülecek ve kalan tutar üzerinden tarhiyat yapılacaktır.

Matrah Artırımı Vergi İncelemesi

Matrah artırımı vergi incelemesi ancak yükümlülük ihlalinde söz konusu olur. Birinci ve ikinci taksitlerin süresinde ve tam ödenmesi şartıyla, bir takvim yılında üçten fazla taksitin ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde yapılandırmanın ihlal olacaktır. Bu durumda matrah artırımı bozulacağından kişi hakkında vergi incelemesi süreci başlama imkanı doğacaktır. Matrah artımı vergi incelemesi başlamışsa bu işleme karşı iptal davası açılıp açılamayacağı vergi avukatı tarafından değerlendirilmelidir. Yapılandırma ve matrah artırımı ile ilgili kanun metnine buradan ulaşabilirsiniz.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Sektörel Vergi İncelemesi Nedir?

Sektörel vergi incelemesi, belirli bir meslek kolundaki mükelleflerin incelemeye alınmasına denilmektedir. Sektörel vergi incelemesi, meslek kolundaki tüm mükelleflerin incelemeye alındığı anlamına gelmemektedir. O meslek kolundan yeterince kişinin incelemeye alınacağı anlamına gelir.

Vergi İncelemesi Süresi Ne Kadar?

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 140’ıncı maddesine göre “İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde en fazla altı ay, katma değer vergisi iade incelemelerinde ise en fazla üç ay içinde incelemelerin bitirilmesi esastır.

Bu süreler içinde incelemenin bitirilememesi halinde ek süre talep edilebilir. Bu talep vergi incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından değerlendirilir, tam ve sınırlı incelemelerde altı ayı, katma değer vergisi iade incelemelerinde ise iki ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir. Bu durumda, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından incelemenin bitirilememe nedenleri yazılı olarak nezdinde inceleme yapılana bildirilir.

Zarar Beyan Ettim Vergi İncelemesi Yapılır Mı? 

Mükellef, zarar ya da az kazanç beyan ettiğinde inceleme riski daha yüksektir. İVD içerisinde yer alan yapay zeka gelir ile gider ve vergi uyumluluğuna bakmaktadır. Zarar beyan eden ya da matrahsız vergi veren kişi ve firmaların vergi incelenmesine alınma riski daha yüksektir.

Üzerimde Ev ve Araba Var Vergi İncelemesine Girer Miyim? 

Mükellef, zarar ya da az kazanç beyan ettiğinde inceleme riski daha yüksektir. İVD içerisinde yer alan yapay zeka, gelir ile gider ve vergi, malvarlığı uyumluluğuna bakmaktadır. Zarar beyan eden ya da matrahsız vergi veren kişi ve firmaların vergi incelenmesine alınma riski daha yüksektir. Bu sebeple malvarlığı olan ama kazanç beyan etmeyen mükellefin vergi incelemesi riski daha yüksektir.

Geriye Dönük Vergi İncelemesi Kaç Yıl?

Geriye dönük vergi incelemesi kaç yıl sorusu aslında vergi zamanaşımı ne kadar sorusuyla aynı kapıya çıkmaktadır. Geriye dönük vergi incelemesi süresi 5 senedir.

Vergi İncelemesi Avukat Yardımıyla Takip Edilebilir Mi?

Vergi incelemesi avukat yardımıyla takip edilebilir. Sürecin etkin, hızlı ve doğru yönetilmesi için vergi inceleme konusunda deneyimli bir avukattan destek alınması gerekir.